W dniu 16 listopada 1995 roku, członkowie Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO) podjęli decyzję o adopcji Deklaracji na temat zasad tolerancji. Od tego czasu, każdego roku w dniu 16 listopada obchodzimy Międzynarodowy Dzień Tolerancji. Dokument ten kładzie nacisk na znaczenie szacunku dla różnorodności kulturowej, odmiennych form ekspresji oraz stylów życia. Jego kluczowym postulatem jest twierdzenie, że pomimo naszych indywidualnych różnic, jedynie prawdziwa tolerancja zapewnia harmonijne koegzystowanie wielokulturowych społeczności na ziemi.
Termin „tolerancja” pochodzi z języka łacińskiego od słowa „tolerantia”, które oznacza cierpliwość i wytrwałość. Według Encyklopedii PWN, w kontekście socjologicznym, termin ten odnosi się do akceptacji innych, nawet gdy ich poglądy czy styl życia są nam obce lub nieakceptowalne. To postawa otwartości na to, by społeczeństwo, w którym żyjemy, było różnorodne pod wieloma względami, które są dla nas istotne.
Tolerancja to szacunek dla indywidualnych przekonań, uczuć oraz gustów innych osób, mimo że mogą one być zupełnie odmienne od naszych. To poszanowanie wolności jednostki, jej myśli i opinii, a także stylu życia. Tolerancja jest zasady kierującej naszymi interakcjami z innymi, pozwala na harmonijne współżycie w społecznościach lokalnych, rodzinach czy na arenie międzynarodowej. Jest kluczem do bezkonfliktowego współistnienia, wolnego od przemocy, walk czy wojen.
W świecie pełnym różnorodności kulturowej i etnicznej, tolerancja nabiera szczególnego znaczenia. Na ulicach spotykamy ludzi różnych ras, mówiących w różnych językach, wyznających różne religie, o unikalnym wyglądzie, artystycznych fryzurach i kolorowych strojach. W dyskusji publicznej spotkujemy przedstawicieli różnych poglądów i teorii filozoficznych. Ta różnorodność nadaje naszemu życiu barw i wzbogaca ludzkość. Niezmiernie ważne jest jednak pamiętanie o ciemnej stronie tej różnorodności – przemoc, dyskryminacja, mowa nienawiści, hejt i marginalizacja.
Mowa nienawiści, zdefiniowana przez Komitet Rady Europy w Rekomendacji nr R(97) z 30 października 1997 roku, to każda forma ekspresji, która promuje lub usprawiedliwia nienawiść rasową, ksenofobię, antysemityzm lub inne formy nietolerancji. To negatywne emocjonalnie wypowiedzi skierowane przeciwko grupom lub jednostkom ze względu na ich przynależność do określonej grupy.
Przykładem braku tolerancji jest hejt, czyli mowa nienawiści w sieci. Może on przyjmować formę słowną lub graficzną, na przykład w postaci gifów, memów czy filmów ośmieszających lub poniżających. Przemoc słowna w sieci dotyczy praktycznie przedstawicieli każdej grupy wiekowej, zawodowej czy społecznej. Szczególnie szkodliwe są nienawistne komentarze i szyderstwa młodych ludzi docierające do osób z nieustabilizowaną jeszcze psychiką.
Innym przejawem braku tolerancji są przestępstwa z nienawiści. Według definicji Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (ODIHR-OSCE), przestępstwo z nienawiści to każde przestępstwo skierowane przeciwko osobom lub ich mieniu ze względu na ich faktyczne lub domniemane powiązanie z określoną grupą.
W polskim prawie, przestępstwa z nienawiści są penalizowane w takich artykułach kodeksu karnego, jak art. 119 kk (przemoc i groźba bezprawna), art. 256 kk (propagowanie faszyzmu i totalitaryzmu) oraz art. 257 kk (znieważenie grupy lub osoby). Należy jednak pamiętać, że nienawiść może być motywacją sprawców wielu innych przestępstw.